نقش آهن در گیاه

آهن، به عنوان يكي از عناصر مهم در تغذيه گياهان به مقدار فراوان در خاك وجود دارد ولي به دلايل متعددی قابليت جذب آن بسيار كم و محدود مي باشد.
اين عنصر كه وجود آن براي رشد گياهان زراعي و باغي لازم است و در تشكيل سبزينه (كلروفيل) گياهان نقش اساسي دارد، متاسفانه به دليل آهكي بودن بخش زيادی از خاک های كشاورزی بسياری از محصولات از كمبود آهن رنج می برند.

امروزه توجه کارشناسان كشاورزی و کشاورزان به اهميت و نقش عناصر كم مصرف بيشتر شده و اين به دليل پيدايش مسايل جديدي از جمله برداشت روز افزون محصول و در نتيجه كاهش اين عناصر در خاك است. كاهش عناصر غذایي در خاك به دليل كاشت ارقام اصلاح شده، مصرف كودهاي شيميايي و مديريت بهترتوليد است كه مجموعة اين موارد باعث كاهش عناصر كم مصرف درخاک است.

نقش آهن و علائم کمبود آن در گیاه

آهن يكي از عناصر ضروري میکرو براي رشد تمام گياهان مي باشد. در صورت كمبود آن، مقدار سبزينه در سلولهاي برگي كاهش يافته و رنگ پريده به نظر می آیند.  در اين حالت ابتدا فاصله بين رگبرگ ها و سپس با شدت يافتن كمبود، تمام سطح برگ زرد مي شود. به دليل غير متحرك بودن عنصر آهن اين علائم ابتدا در برگ هاي جوان و در قسمت هاي بالاي گياه مشاهده مي شود و با شدت يافتن كمبود، تمامي برگهاي گياه را در بر مي گيرد. حاشيه ی برگ ها با شدت يافتن كمبود به سفيدي گراييده، سپس علائم سوختگي (نكروز) مشاهده مي شود.

گاهي در اواخر بهار كه سرعت رشد درختان زياد است، به علت كافي نبودن جذب آهن، برگها زرد رنگ مي شوند؛ سپس با كاهش ميزان رشد، رنگ برگها به تدريج سبز و دوباره در اواخر تابستان، با تشديد رشد رويشي، علائم كمبود آهن مجددا بروز مي كند . ميزان حساسيت نسبت به كمبود آهن در گياهان، متفاوت مي باشد، بعنوان نمونه غلات، سيب زميني و چغندر قند نسبت به كمبود آهن حساسيت كمتري نشان داده در حاليكه حبوبات، دانه هاي روغني، مركبات، انگور و درختان ميوه مانند سيب، هلو، به و گلابي نسبت به كمبود آهن حساس هستند.

دلیل اهمیت آهن در گیاهان

حضور در چرخه های تبادل الکترونی
حضور در چرخه تولید کلروفیل
عامل فعال کننده در برخی از آنزیم های گیاهی
دارای نقش اساسی در متابولیسم مواد گوگرد دار
موثر در تولید لیگنین
حضور در تولید چرخه های تبادل انرژی

عوامل ایجاد کننده کمبود آهن در خاک

آهکی بودن خاک ها
کیفیت نامناسب آب آبیاری
مصرف زیاد کودهای فسفری
کمبود مواد آلی خاک
عدم تعادل عناصر غذایی خاک
تهویه نامناسب خاک

علت استفاده از كودهاي آهن

به طور معمول در خاک به حد كافی آهن وجود دارد كه از نوع قابل جذب براي گياه نمي باشد، بنابراین لازم است كه آهن مورد نياز گياه به شكل محلول در دسترس گياه قرارگيرد. با استفاده از فرم كلات ها در آهن علاوه بر تأمين آهن مورد نياز، گاه بخشي از عوامل كلات كننده، در صورت فراهم بودن شرايط خاكي مناسب، مي تواند پس از آزاد كردن آهن خود در محيط اطراف ريشه، مقداري از آهن موجود در خاك را نيز به شكل كلات شده مجددأ به فرم قابل دسترس براي گياه فراهم آورد؛ كه اين عملكرد حالت رفت و برگشتي كلات" مي باشد.

عواملی مانند EDTA، DTPA و HEEDTA فاقد حلقه های فنولیک بوده و از عوامل کلات کننده که برای اصلاح کمبود آهن از طریق ریشه ها در خاک های آهکی مناسب و قابل استفاده نیستند. این نوع کلات کننده ها در خاک های خنثی تا اسیدی می توانند استفاده شوند.

 جمع‌بندی

كودهای آهن به فرم جامد يا مايع مصرف شده و هر كدام ويژگي های خاص خود را دارا مي باشند.
کودهای جامد که معمولا با عامل HEEDTA به صورت کلات در آمده باشند باید به شکل خاکی یا آب-کود مصرف شود و مناسب محلول پاشی نمی باشد. محلول پاشي با كود آهن مايع مخصوصا در خاك هايي كه مشكل pH بالا دارند موثرتر است.
تحقيقات اخير نشان داده است كه محلول پاشي مواد غذايي مي تواند تا حد زيادي كمبود اين عناصر را مرتفع كند.

برای تجویز کود آهن مناسب با کارشناسان گیاهچه در ارتباط باشید.