تعریف بذر:

بذر (seed) ماده یا هر اندامی از گیاه است که برای تکثیر گیاهان از آن استفاده می‌شود. اگر جنبه غذایی بذر مطرح باشد، به آن kernel یا Grain گویند. به طور کلی بذر نتیجه نهایی فعالیت‌های یک نسل گیاه و همچنین آغازی برای نسل جدید می‌باشد. به عبارتی بذر، تخمک بالغ (رسیده) شامل یک نسل گیاه است. به عبارتی بذر، تخمک بالغ (رسیده) شامل گیاه جنینی (germ) و ذخیره غذایی (endosperm) است که همگی با پوسته حفاظتی بذر (bran) احاطه شده است. 

بذر ها از اجزاء مختلفی تشکیل شده اند که عبارتند از:

پوسته: محافظ بذر می باشد.

جنین: یک گیاه جنین هست که یک یا دو لپه هست.

آنزیم ها و هورمون ها: هورمون ها و آنزیم های داخل بذر باعث می شود که به هنگام جوانه زنی از آن ها استفاده کرده و رویش کند.

 تعریف جوانه‌زنی بذر:

عبارت است از مجموع فعالیت‌هایی که در نتیجه آن جنین رشد خود را شروع کرده، پوشش بذر را شکافته و گیاه جدیدی ایجاد می‌شود که می‌تواند به صورت مستقل رشد کرده و به زندگی خود ادامه دهد.

مراحل سبز شدن بذر: بذر ابتدا آب جذب کرده و در نتیجه در داخل آن آنزیم‌هایی تولید می‌شود که مواد غذایی غیر محلول را به مواد غذایی محلول و قابل جذب تبدیل می‌کنند و انرژی و مواد لازم برای رشد را تأمین می‌نمایند.

عوامل موثر در جوانه زنی:

بذر باید قوه نامیه (جنین زنده بوده و قادر به جوانه زدن باشد) داشته باشد.
بذر باید هیچ مانع فیزیکی و شیمیایی برای رشد نداشته باشد.
بذر باید با شرایط مساعد محیطی روبه‌رو شود.

قوه نامیه بذر: متخصصین کنترل بذر، قوه نامیه را قدرت جوانه‌زنی و تولید گیاهچه تعریف کرده اند. به‌طورکلی قوه نامیه عبارت است از ظرفیت بذر برای جوانه زدن که به‌وسیله درصد جوانه زدن بذر، سرعت جوانه زدن بذر و قدرت نهال‌های بذری ارزیابی می‌شود.

ویژگی‌های یک بذر مناسب:

سلامت بذر: بخش‌های مختلف تشکیل‌دهنده بذر برای جوانه زدن و تولید محصول باید از سلامت کافی برخوردار باشند. بذوری که مریض یا آلوده به میکروارگانیسم‌های مختلف شده باشند بعد از کشت به کانون آلودگی تبدیل می‌شوند. مقدار رطوبت موجود در بذر که معمولاً به‌صورت درصد بیان می‌شود می‌تواند نشان‌دهنده سلامت بذر باشد. اگر درصد رطوبت بذر از مقدار معمول بیشتر باشد موردحمله عوامل قارچی قرارگرفته و در طی زمان کیفیت و سلامت خود را از دست می‌دهد. 

بلوغ بذر: برخی از بذور برای رسیدن(بلوغ) نیاز به طی شدن زمان‌دارند که اگر این زمان طی نشود قدرت جوانه‌زنی کاهش پیدا می‌کند. لذا باید دقت شود بذر  این زمان را طی کرده باشد.

اندازه بذر: در یک رقم ریز و یا بزرگ بودن بذر یک مسئله مهم می‌باشد. بذور ریز جنین کوچک‌تر و مواد ذخیره‌ای کم‌تری هم دارند.

عمر بذر: طول عمر بذر بسته به رطوبت و درجه حرارت محل نگه‌داری می‌تواند متفاوت باشد.

خلوص بذر: ارزش بذر به خلوص ژنتیکی و فیزیکی آن بستگی دارد. خلوص فیزیکی را می توان با بهبود عملیات برداشت، خشک کردن و بوجاری بهبود بخشید. اما معمولاً درصد خلوص ژنتیکی در توده های بومی پایین است. که با انجام عملیات اصلاحی زمان نسبتا طولانی می­توان اقدام به خالص سازی لاین ها نمود. برای اطمینان از خلوص ژنتیکی بذر بایستی از بذور اصلاح شده که توسط موسسات اصلاح بذر تهیه می‌شوند استفاده نمود، درصد خلوص بذر بسیار مهم می‌باشد به‌ طوری‌ که اگر این درصد کمتر از 98 درصد باشد طبق استاندارد موسسه کنترل و گواهی بذر، آن بذر ارزش کشت ندارد. و بذور مورد تأیید و گواهی‌شده این موسسه باید استفاده گردند.

عاری بودن از عوامل بیماری‌زا: عوامل بیماری‌زا در درون بذر یا روی سطح آن ممکن است وجود داشته باشند. به این منظور قبل از کشت بذور را برعلیه آفات و بیماری‌ها ضدعفونی می‌کنند.

قوه نامیه بذر: درصدی از بذور که توانایی تولید جوانه‌های سالم را دارند. معمولاً با گذشت زمان کاهش می‌یابد.

قدرت نامیه بذر: سرعت جوانه‌زنی بذر را نشان می‌دهد در فاصله بین کاشت تا جوانه‌زنی

قدرت رویش بذر: نیرویی که بذور توسط آن می‌توانند جوانه‌زده و از زیرخاک خارج شوند. قدرت رویش بذر به عوامل مختلفی بستگی دارد. مانند: 1. عامل ژنتیکی 2. بافت خاک 3. عمق کشت 4. اندازه مقدار اندوخته یا به‌طورکلی اندازه خود بذر

ارزش مصرفی بذر: که از ضرب عددی درجه خلوص بذر و قدرت جوانه زدن بذر به دست می‌آید.

رکود بذر: این واژه در فیزیولوژی گیاهی کاربرد وسیعی دارد. عبارت است از فقدان رشد در هر قسمت گیاه که ممکن است در اثر بعضی عوامل خارجی یا داخلی اعمال شود. به‌عبارت‌دیگر رکود بذر عبارت است از شرایطی در داخل بذر که از جوانه زدن جلوگیری می‌کند البته به استثنا نداشتن قوه نامیه. عواملی که در بذر ایجاد رکود می‌نمایند عبارت‌اند از :

الف) پوشش سخت بذر: پوسته خارجی ممکن است نسبت به بعضی عوامل مانند آب و تبادلات گازی غیرقابل نفوذ باشد. البته این پوشش معمولاً پس از مدتی در زیرخاک می‌پوسد و نرم می‌شود

ب) جنین رشد نکرده: بلافاصله بعد از برداشت نمی‌تواند جوانه بزنند و باید چند روز تا چند ماه در انبار نگه‌داری شوند تا رشد جنین کامل شود.

ج) جنین خفته: این بذرها به یک دوره سرما نیاز دارند و مدت لازم برای سرمادهی بستگی به نوع بذر دارد.

د) برای شکستن این رکود بذر را شستشو می‌دهند.

برای اینکه بذر بتواند جوانه بزند باید عوامل داخلی و شرایط محیطی مناسب باشد.  
عوامل داخلی بذر عبارت‌اند از: زنده‌ بودن بذر، داشتن ذخیره مواد غذایی کافی.
عوامل خارجی و شرایط محیطی عبارت‌اند از:

1. رطوبت
2. دما
3. اکسیژن
4. نور
5. Ph
6. تشعشع
7. خسارت مکانیکی(مثلا ایجاد خراش)
8. مواد شیمیائی
9. فشار اسمزی