نقش کلسیم در خاک

نقش اصلی کلسیم به عنوان یک اصلاح کننده خاک و کمک به حفظ تعادل شیمیایی در خاک، کاهش شوری خاک و بهبود نفوذ آب به خاک می باشد.
رفتار این عنصر در خاک‌های نواحی مرطوب و خشک با هم متفاوت می باشد.
کلسیم قابل جذب خاک از نظر رویش گیاه در خاک های مرطوب فوق العاده اهمیت دارد، در حالی که برای خاک های نواحی خشک فراوانی این عنصر خود می تواند مساله مهمی در قابلیت جذب سایر عناصر برای گیاهان شود، در خاک های نواحی خشک به علت آبشویی کم ممکن است مقدار زیادی کلسیم در آن تجمع یابد. 
در آنالیز خاک شکل قابل دسترس گیاه که به صورت یون کلسیم +Ca2 قابل تبادل هستند، تعیین می شود.

عوامل موثر بر قابلیت جذب کلسیم در خاک

- مقدار کل قابل تبادل در خاک
- درجه اشباع رس و کلوئیدهای دیگر از این کاتیون
- نوع کلوئید یا رس خاک
- نوع کاتیونهای همراه

کلسیم در گیاه

جذب این عنصر توسط گیاه از طریق جذب غیرفعال بدون مصرف انرژی و همچنین به طور عمده با آوندهای چوبی گیاه همراه با آب می باشد، بنابراین جذب این عنصر به طور مستقیم با میزان تعرق گیاه ارتباط دارد. این عنصر ترکیبات نامحلول را با سایر عناصر موجود در خاک مانند فسفر تشکیل می دهد. این ترکیبات به شکل یک ترکیب نامحلولی که در دسترس گیاهان نیست می باشند و کلسیم و سایر عناصر را غیر قابل جذب می کند.
از آنجا که +Ca2 یک یون با دوبار مثبت است، در خاک به سطح ذرات رس و ذرات آلی که بار منفی دارند، جذب می شود. یون های با بار مثبت که در ذرات خاک جذب می شوند یون های قابل تبادل نامیده می شوند، زیرا می توانند توسط یون های دیگر موجود در محلول خاک تبادل شوند، سمیت این عنصر به ندرت در گیاه رخ می دهد. مقادیر بالای آن می تواند با جذب منیزیم و پتاسیم رقابت کند و این عامل می تواند باعث کمبود آنها شود.
شرایطی که ممکن است باعث کمبود کلسیم در گیاه شود عبارتند از:
-رطوبت بالای محیط
-دمای پایین که باعث کاهش تبخیر و تعرق از سطح گیاه می شود
-تجمع شوری

نقش کلسیم در گیاه

- نقش در ساخت دیواره سلولی پکتین و کلسیم که قسمت عمده از دیواره سلولی گیاه را تشکیل می دهد، که به دیواره های سلول ی ثبات می بخشد و سلول ها را به هم وصل می کند. فقدان کلسیم در گیاهان منجر به شکسته شدن دیواره های سلولی و غشاها می شود.
- در فرآیندهای هورمونی و آنزیمی شرکت می کند.
- به حفاظت از گیاه در برابر تنش گرما کمک می کند (عملکرد روزنه ها را بهبود می بخشد).
- به حفاظت از گیاه در برابر بیماری ها کمک می کند (زیرا دیواره ی سلولی قوی تر ناشی از وجود کلسیم کافی، از حمله قارچ و باکتری به سلول جلوگیری می کند).
- در رنگ گیری میوه ها قبل از برداشت تاثیر داشته و سرعت رسیدن را افزایش می دهد.
- تاثیر بر کیفیت میوه: از آنجا که تحرک کلسیم در گیاهان محدود است، کمبود آن در میوه ها سبب پوسیدگی انتهای شکوفه و... می شود. که می توان با استفاده از انواع کود حاوی کلسیم از جمله کائوس اکس تی، لبیفول موویکال و نیترات کلسیم این علائم را رفع نمود.

کلسیم برای چه گیاهانی ضروری است؟
گیاهانی از جمله: سیب، کلم بروکلی، کلم، هویج، گل کلم، کرفس، گیلاس، مرکبات، پنبه، خربزه، انگور، حبوبات، کاهو، هلو، بادام زمینی، گلابی، فلفل، سیب زمینی، تنباکو و گوجه فرنگی

علائم کمبود کلسیم در گیاهان

- نکروز شدن نوک و حاشیه ی برگ ها
- غیرعادی شدن شکل میوه
- تغییر شکل برگ ها
- اختلال در سیستم مریستمی ریشه
- کاهش خاصیت انبار مانی
- سیاه شدن گلگاه
- چوب پنبه ای شدن میوه ها
- سرمازدگی گیاه و میوه ها
- کاهش عمر میوه ها
- کاهش مقاومت به بیماری ها

انواع کود کلسیم

آهک CaCO3

هدف اصلی استفاده از آهک در باغ افزایش اسیدیته خاک است. آهک باید در خاک های اسید ی با سرعت مورد استفاده قرار گیرد تا pH خاک را به سطح هدف تنظیم کند. میزان معمولی 3 تا 5 تن در هکتار است. آزمایش مورد نیاز آهک به شناسایی یک میزان مناسب کمک می کند. آهک در سیستم های کشت، باید چند ماه قبل از کاشت استفاده شود و به صورت مکانیکی با خاک ترکیب شود. آهک را در خاکهای قلیایی که اکثرا آهکی نیز هستند به عنوان کود کلسیم نمی توان در نظر گرفت.

گچ CaSO4

به عنوان یک مکمل کلسیم و به عنوان یک اصلاح کننده خاک استفاده می شود. در صورت لزوم، باید از گچ قبل از کاشت استفاده شو د ولی افراط در استفاده از آن می تواند منجر به مشکلات فراوانی شود.

کود های فسفات:

این کودها حاوی مقادیر بسیار زیادی کلسیم هستند، که معمولا نادیده گرفته می شوند. استفاده از این کودها از علاوه بر رفع نیاز فسفر، نیاز کلسیمی را نیز تامین کند. به عنوان مثال،کودسوپر فسفات ساده دارای 20 ٪ کلسیم و کود سوپر فسفات تریپل 15 % کلسیم است. کلسیم بسیار کمی در مونو آمونیوم فسفات و دی آمونیوم فسفات وجود دارد. 

کلات کلسیم:

کلات های کلسیم نظیر کائوس ایکس تی و لبیقول موویکال حاوی کلسیم با غلظت بالا بوده که باعث اصلاح کمبود کلسیم در گیاه می شود.
فرمولاسیون ویژه ای در این کود استفاده شده که کلسیم را به وسیله ترکیبات لیگنوسولفونات و گلوکونیک اسید به صورت صد در صد کلاته خواهد کرد. وجود قند الکلی در این کودها موجب می شود که کلسیم فعال تر شده و با سرعت بیشتری در گیاه جا به جا شود، از این رو باعث افزایش کیفیت میوه و کاهش اختلالاتی مانند پوسیدگی گلگاه و ریشه در گوجه فرنگی و نیز فاسد شدن میوه ها می شود.کلسیم در اکثر محصولات کشاورزی رنگ گیری را بهبود بخشیده و خاصیت انبارداری میوه را افزایش داده و سلول های گیاهی را در مقابل آفات و بیماری ها محافظت می کند.

سایر کودهای کلسیم:

کود نیترات کلسیم  با 19%، نیترات کلسیم آمونیوم 10% که برای رفع کمبودهای احتمالی می توانند مفید باشند، اما معمولا به علت تحرک کم عنصر کلسیم جذب خاکی معمولا به سختی صورت میگیر د و تنها مقدار محدودی از این طریق قابل جذب است. در صورتیکه در گیاهان کمبود مشاهده شود می توان از کود کلسیم دار کلاته به صورت محلول پاشی استفاده نمود و به سرعت میزان کلسیم گیاه را تامین نمود، این نکته نیز حائز اهمیت است که زمان دادن کودکلسیم برای جذب آن بسیار اهمیت دارد و معمولا کلسیم در فصل پاییز و بهار که ریشه های ثانویه گیاه حداکثر رشد خود را دارند بهترین زمان و میزان جذب خود را دارد.
 

ویژگی های منحصر به فرد کود کائوس ایکس تی: عامل کلاته کننده آن ها قند الکی گلوکونیک اسید بوده و با رقیق کردن شیره ی آوندی تحرک کلسیم افزایش یافته و به سرعت در اختیار گیاه قرار گرفته و جذب می گردد.
کائوس ایکس تی با داشتن 0/9% بور رابطه هم افزایی با کلسیم داشته و درنتیجه جذب این عنصر را در گیاه افزایش می دهد.
کائوس ایکس تی با داشتن بور گلزایی را در محصولات جالیزی افزایش داده و راندمان بهره وری را بالا می برد.
همچنین با داشتن اسیدهای آمینه و درصدی نیتروژن و همچنین بور به عنوان فروت ست در صورت در دسترس نبودن سایر فروت ست ها می توان از آن بهره جست.
عالی ترین درجه جذب کلسیم توسط گیاه را دارا بوده و سبب افزایش ثبات میوه، استحکام و کیفیت میوه به واسطه استفاده از این محصول تضمین می گردد.
به صورت محلول پاشی و خاکی قابلیت استفاده دارد.

ویژگی منحصر به فرد لبیفول موویکال: این محصول دارای عامل کلاته کننده قند الکلی گلوکونیک اسید می باشد و مانند کائوس ایکس تی با رقیق کردن شیره آوندی جذب کلسیم را افزایش می دهد.
در صورت محدودیت بور در مناطق مختلف که امکان استفاده از کلسیم بور کائوس ایکس تی نمی باشد، استفاده از این محصول توصیه می گردد .
عالی ترین درجه جذب کلسیم توسط گیاه را این محصول دارا بوده و به راحتی بدترین کمبودهای کلسیم در گیاهان را در اسرع وقت برطرف می نماید.
افزایش ثبات میوه، استحکام و کیفیت میوه به واسطه استفاده از این محصول تضمین می گردد.
به صورت محلول پاشی و خاکی قابلیت استفاده دارد.

جمع بندی

در صورت نیاز به کلسیم، به جای استفاده از موادی مانند سنگ آهک یا پودر کربنات کلسیم که بر روی pH خاک تأثیر می گذارد، استفاده از کود های ذکر شده توصیه می شود، به علاوه ی اینکه بر pH سطح خاک تأثیر نمی گذارد سایر نیازهای تغذیه ای گیاه و خاک را تامین می کند.
از آنجا که کلسیم در گیاه جا به جا نمی شود، وجود یک منبع محلول کلسیم در طول فصل رشد بسیار لازم بوده و در سبزیجات و سایر محصولاتی که رشدی سریع دارند بسیار توصیه می گردد.